Jest nowy społeczny opiekun zabytków. To Stowarzyszenie Blechhammer – 1944

Od niedawna w naszym powiecie działa drugi społeczny opiekun zabytków (SOZ), którym starosta na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków (WKZ) ustanowił Stowarzyszenie Blechhammer – 1944 . Jest to zarazem druga organizacja, którą ustanowiono SOZ i której wydano zaświadczenie zawierające informacje o nadaniu uprawnień.

Kto może zostać społecznym opiekunem zabytków? W myśl z ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (tj. Dz.U. z 2014 r., poz. 1446 z zm.) kandydatem na SOZ może być osoba, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych, nie była karana za przestępstwa popełnione umyślnie oraz posiada wiedzę w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, a także osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej.

Procedura związana z uzyskaniem uprawnień społecznego opiekuna zabytków

Wniosek o ustanowienie SOZ należy złożyć w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Opolu (ul. Piastowska 14, 45-082 Opole, [email protected], tel. 77 45 24 433). Do wniosku należy przedłożyć informacje na temat posiadanych doświadczeń i zakresu działań podejmowanych na rzecz ochrony zabytków oraz popularyzacji wiedzy na temat ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Ponadto należy załączyć: zaświadczenie o posiadaniu pełnej zdolności do czynności prawnych, aktualne zaświadczenie o niekaralności z Krajowego Rejestru Sądowego (nie starsze aniżeli trzy miesiące), dokument potwierdzający posiadanie statusu osoby prawnej lub innej jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej (np. wypis z KRS), program działania na rzecz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami jako społeczny opiekun zabytków.

Po weryfikacji wniosku WKZ występuje do starosty kędzierzyńsko-kozielskiego o ustanowienie SOZ. Starosta ustanawia SOZ i wydaje legitymację (osoba fizyczna) lub zaświadczenie (osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej). Legitymacja SOZ zawiera zdjęcie osoby ustanowionej SOZ, imię, nazwisko i miejsce zamieszkania, datę wydania legitymacji oraz podpis osoby upoważnionej do wydania legitymacji. Zaświadczenie zawiera informacje o nadaniu uprawnień SOZ, nazwę i miejsce siedziby tej osoby lub jednostki, datę wydania zaświadczenia oraz podpis z podaniem imienia i nazwiska, a także stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania zaświadczenia.

Zadania i podstawowe formy działań społecznego opiekuna zabytków

Zgodnie z definicją ustawową SOZ podejmuje działania związane z zachowaniem wartości zabytków i utrzymaniem ich w jak najlepszym stanie, a także polegające na upowszechnianiu wiedzy na temat zabytków. Działania te realizuje współdziałając z WKZ oraz starostą.

SOZ jest uprawniony do pouczania osób naruszających przepisy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, co wymaga szerokiej wiedzy merytorycznej i znajomości przepisów prawa, a w szczególności przepisów ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Działania SOZ wynikające z ww. zadań mogą przybierać różne formy, jednak można wyszczególnić cztery podstawowe tj. działania profilaktyczne, inicjowanie ochrony, interwencje oraz działania popularyzatorskie i edukacyjne. W tej działalności SOZ uzupełnia czynności podejmowane przez służby konserwatorskie tj. WKZ oraz starostę, realizującego na podstawie porozumienia zadania z zakresu należącego do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Opolu.

Do zadań profilaktycznych zaliczyć można przede wszystkim podejmowanie działań mających na celu zapobieganie zniszczeniom czy dalszej dewastacji obiektów zabytkowych poprzez informowanie służb konserwatorskich o zauważonych nieprawidłowościach. Inicjowanie ochrony to działanie realizowane we współpracy z WKZ oraz samorządami gminnymi polegające na zgłaszaniu obiektów, które należy objąć ochroną konserwatorską przede wszystkim poprzez wpis do rejestru zabytków i ujęcie w ewidencji zabytków. Drugim istotnym elementem tego zadania jest działalność na niwie społecznej polegająca m.in. na wyjaśnianiu właścicielom obiektów, jakie wartości posiada ich obiekt, co podlega ochronie konserwatorskiej oraz nakłanianie ich do ochrony danego obiektu, organizowaniu grup wsparcia dla pomysłów i zadań czy tworzenie w społecznościach lokalnych swoistego lobby na rzecz ochrony zabytków.

SOZ, który stwierdzi łamanie przepisów ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, winien podejmować interwencje. Powinny być to działania polegające na informowaniu o stwierdzonych zagrożeniach czy też uszkodzeniu bądź niszczeniu zabytków właściwych władz samorządowych (gmina, starostwo Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego), urzędów państwowych, a także służb takich jak policja, straż miejska czy straż pożarna. Interwencje można podejmować również poprzez angażowanie środków masowego przekazu.

Niezwykle istotnymi zadaniami SOZ są działania popularyzatorskie i edukacja. Generalnie wiedza w społeczeństwie w zakresie ochrony zabytków czy szerzej na temat dziedzictwa kulturowego jest niska. Z tego powodu niezwykle ważnym jest organizowanie gier, zabaw, programów edukacyjnych czy prelekcji skierowanych do szerokiego spektrum społeczeństwa, w trakcie których ludzie będą mogli zapoznać się z otaczającymi ich zabytkami, a także dowiedzieć się, jakie prawa i obowiązki wynikają z posiadania obiektu objętego ochroną czy też znajdującego się na chronionym terenie. Równie ważna jest działalność popularyzatorska realizowana poprzez publikowanie w lokalnej prasie czy też na łamach wydawnictw artykułów dot. ochrony zabytków.