Jak wygląda przesłuchanie w charakterze świadka przed sądem?

Przesłuchanie w charakterze świadka, zwłaszcza przed sądem, dla wielu osób stanowi duże przeżycie, a na pewno wiąże się ze stresem i niepokojem. Konieczność składania zeznań w sądzie, zwłaszcza w sprawie karnej, powoduje, że otrzymawszy wezwanie do stawiennictwa w charakterze świadka, warto wiedzieć, z czym spełnienie takiego obowiązku jest związane. O tym, kogo nie można przesłuchać jako świadka, kto może odmówić składania zeznań i od czego zaczyna się przesłuchanie, będzie mowa poniżej.

Czy złożenie zeznań w charakterze świadka jest obowiązkowe?

Tak, osoba wezwana jako świadek jest zobowiązana do stawiennictwa i złożenia zeznań. Jeśli jednak nie może stawić się w wyznaczonym terminie, powinna poinformować o tym sąd i usprawiedliwić brak możliwości stawiennictwa (co ważne, w przypadku choroby badanie przeprowadza lekarz sądowy, a nie dowolny lekarz). Należy pamiętać, że uznanie niemożliwości stawiennictwa, czy to z powodu choroby czy innych zdarzeń, za usprawiedliwione, pozostaje w kwestii sądu.

Co ważne, jeśli świadek nie może stawić się w sądzie z powodu choroby, kalectwa czy innej niemożliwej do usunięcia przeszkody, może zostać przesłuchany w miejscu swojego pobytu. Z Kodeksu postępowania karnego wynika również, że świadek może zostać przesłuchany na odległość z wykorzystaniem stosownych urządzeń technicznych - podczas takiego przesłuchania, w miejscu przebywania świadka, obecny jest również referendarz, asystent sędziego lub zatrudniony w sądzie urzędnik odpowiadający jedynie za sprawdzenie tożsamości świadka oraz prawidłowy przekaz obrazu i dźwięku w trakcie przesłuchania.

Co grozi za niestawiennictwo?

Wobec obowiązku stawienia się w wyznaczonym terminie na przesłuchanie, za nieusprawiedliwione niestawiennictwo grozi świadkowi kara pieniężna w wysokości do 3 000,00 złotych.

Jeśli kara pieniężna zostanie już na świadka nałożona, może on w ciągu tygodnia dostarczyć do sądu stosowne usprawiedliwienie nieobecności na przesłuchaniu z wnioskiem o uchylenie kary pieniężnej lub wnieść w tym terminie (nieprzekraczalnym) zażalenie na postanowienie o jej nałożeniu.

Równie dotkliwą sankcją za niestawiennictwo jest zatrzymanie świadka i jego  przymusowe doprowadzenie na przesłuchanie, a w skrajnych przypadkach nawet areszt.

Co zawiera wezwanie do stawiennictwa w charakterze świadka? 

Istotną kwestią związaną z koniecznością złożenia zeznań w charakterze świadka jest prawidłowe doręczenie stosownego wezwania do stawiennictwa.

Wezwanie powinno zawierać przede wszystkim informacje na temat samej sprawy, w której świadek ma zostać przesłuchany - tj. kto wzywa, jaki jest termin stawiennictwa, kogo i czego dotyczy sprawa, w jakim charakterze ma wystąpić wzywana osoba, informację o tym, czy stawiennictwo jest obowiązkowe oraz obowiązkowe pouczenie o skutkach niestawiennictwa.

Kto może odmówić składania zeznań?

Odmówić złożenia zeznań w charakterze świadka może osoba najbliższa dla oskarżonego (nawet, jeśli oskarżony i świadek to rozwiedzione małżeństwo), a także świadek, który jest oskarżonym o współudział w innej sprawie objętej postępowaniem.

Poza prawem do odmowy złożenia zeznań, świadek może:

1. odmówić udzielenia odpowiedzi na poszczególne pytania, jeśli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe,


2. wnieść o przesłuchanie z wyłączeniem jawności, jeżeli treść zeznań mogłaby narazić na hańbę jego lub osobę dla niego najbliższą.

Kogo nie można przesłuchać jako świadka?

Nie wolno przesłuchiwać jako świadków:

1. obrońcy co do faktów, o których dowiedział się, udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę,


2. duchownego co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi,


3. mediatora co do faktów, o których dowiedział się od oskarżonego lub pokrzywdzonego, prowadząc postępowanie mediacyjne (nie dotyczy to karalnego niezawiadomienia o przestępstwach wymienionych w art. 240 § 1 Kodeksu karnego, jak gwałt czy pozbawienie wolności).

Istnieje również szereg ograniczeń co do przesłuchiwania osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy państwowej, zawodowej i służbowej.

Jak rozpoczyna się przesłuchanie w charakterze świadka?

Przed złożeniem zeznań, od świadka odbierane jest przyrzeczenie o składaniu zeznań zgodnie z prawdą i odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań (o czym świadka poucza również sąd).

Przesłuchanie świadka rozpoczyna zapytanie go o:

1. imię i nazwisko,


2. wiek,


3. zajęcie,


4. karalność za fałszywe zeznania lub oskarżenie o taki czyn,


5. stosunek do stron.

Co ważne, świadek nie wskazuje swojego miejsca zamieszkania - ten fakt ustala się na podstawie dokumentu tożsamości świadka albo jego pisemnego oświadczenia. Wobec tego, również pytania zadawane świadkowi nie mogą zmierzać, z oczywistych przyczyn, do ujawnienia miejsca zamieszkania oraz miejsca pracy świadka, chyba że ma to znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

Przesłuchanie w charakterze świadka - czy można ustanowić pełnomocnika?

Jeśli interes świadka tego wymaga, nic nie stoi na przeszkodzie, aby ustanowił on w swojej sprawie pełnomocnika. Choć przepisy regulujące postępowanie karne przewidują możliwość odmowy dopuszczenia pełnomocnika osoby niebędącej stroną do udziału w sprawie, praktyka raczej rzadko spotyka takie przypadki. Wobec tego, zawsze, jeśli osoba wezwana do stawienia się w charakterze świadka jest przekonana, że może potrzebować wsparcia pełnomocnika, zwłaszcza jeśli w grę wchodzi prawo do odmowy złożenia zeznań np. ze względu na tajemnicę służbową, powinna ona zasięgnąć wsparcia doświadczonego prawnika.

Materiał Partnera Adwokat Wodzisław Śląski